Negatieve rente op hypothecaire leningen: mogelijk in België?

Wie 20 jaar geleden had voorspeld dat er ooit iets zou bestaan als ‘negatieve rente’, kreeg wellicht de lachers op zijn hand. Toch werd het enkele jaren geleden realiteit. Wie staatsobligaties in euro (over 10 jaar) kocht van onder meer Duitsland en België, stak de jongste jaren geld toe aan de overheid. Zo verdiende de Belgische schatkist in 2020 ruim 207 miljoen euro met de uitgifte van schuldpapier met een negatief rendement. Volgens data van Bloomberg piekte de marktwaarde van alle obligaties met een negatief rendement eind 2020 zelfs tot ruim boven de 15 biljoen euro (15.000 miljard). Ook sommige andere vastrentende producten bleven de jongste jaren niet gespaard van negatieve rente.

Geld verdienen met een hypothecaire lening?

Negatieve rente op hypothecaire leningen is evenmin science fiction. Die omgekeerde relatie tussen ontleners en geldschieters begon jaren geleden toen de Europese Centrale Bank de depositorente tot onder nul verlaagde om de broze economie nieuw leven in te blazen. De negatieve rente hielp iedereen aan goedkope financiering, van overheden tot kleine bedrijven. Het gaf huishoudens een stimulans om te lenen en uit te geven. Maar het zette ook de 'wetten' van kredietverlening op zijn kop.

Heel wat Europeanen hebben een hypothecaire lening met een variabele rente die gekoppeld is aan een benchmark (waar bovenop ze nog een percentage betalen). In de meeste Europese landen is dat de Euribor, die gebaseerd is op hoeveel het Europese banken kost om van elkaar te lenen. Terwijl het Euribor-tarief in 2008 - net voor de financiële crisis losbarstte - tegen de 5% aanliep, daalde dit doorheen de jaren tot ongeveer -0,5% (dit is nog steeds zo - situatie oktober 2021). Dat leidde er in verschillende Europese landen, waaronder België en Portugal, toe dat mensen plots geld voor hun hypothecaire lening kregen.

Hoe zit het precies met negatieve rentes in België?

Enkele duizenden Belgen hoefden de afgelopen jaren geen rente te betalen op hun woonlening, en een aantal kreeg ook effectief geld terug. Het gaat voornamelijk om oudere leningen met een variabele rentevoet. Niemand achtte destijds een scenario van negatieve rente mogelijk, en dus werden in die contracten geen bepalingen rond bodemrente of maximale daling vastgeklikt. Aanvankelijk weigerden enkele banken in België effectief de negatieve rente uit te betalen. Maar na interventies van de ombudsdienst van de financiële sector (Ombudsfin) en druk van toenmalig minister van Consumentenzaken Kris Peeters gingen deze banken na verloop van tijd uiteindelijk toch overstag.

Sinds enkele jaren staan in de nieuwe contracten die Belgische banken opstellen wel drempels, waardoor geld verdienen aan een lening niet meer mogelijk wordt. Ook banken in andere Europese landen voegden die clausules toe, maar in sommige landen sprong ook de wetgever bij. Spanje, waar de meeste hypotheken met een variabele rente ook aan het Euribor-tarief zijn gekoppeld, nam enkele jaren geleden een wet aan die voorkomt dat de rente onder nul gaat.

Waar kunnen negatieve rentes op nieuwe lening wel?

In Europa is er nog één land waar u een nieuwe hypothecaire lening met negatieve rente kan afsluiten: Denemarken. Wie er de jongste jaren een lening met variabele rentevoet afsloot voor de aankoop van een woning, kon veelal rekenen op een negatieve rentevoet. Ook voor leningen met een vaste rentevoet was een (quasi-)nulrente mogelijk. Hoewel de rente de jongste tijd wat steeg, kan u er nog steeds een lening met negatieve rente afsluiten (situatie oktober 2021).

Krijgt een Deen dan werkelijk geld van zijn bank om te lenen? In realiteit is dat helaas niet zo. De kredietverstrekkers nemen namelijk een marge via allerhande kosten en vergoedingen, waardoor de Denen uiteindelijk toch niet gratis lenen. Een lening op 25 jaar met een variabele rentevoet van -0,5% en driejaarlijkse herziening? Dan betalen ze - afhankelijk van hun dossier - alsnog zo’n 0,2% rente.